فضایل کلی ماه رمضان
فضایل کلی ماه رمضان
در بین ماههای سال قمری، ماه مبارک رمضان، از قداست و جایگاه ویژهای برخوردار است چنانکه در دعای مخصوص آن میخوانیم: «.. و هذا شهر عظمته و کرمته و شرفته و فضلته علی الشهور...»؛ (اقبال الاعمال/24) «و رمضان، ماهی است که او را عظمت و کرامت و شرافت، و فضیلت دادی، نسبت به ماههای دیگر.»
رسول خدا (ص) میفرماید: «اگر کسی در این ماه، یک آیه از قرآن، تلاوت کند، ثوابش مثل کسی است که در غیر ماه رمضان، یک بار قرآن را ختم کرده باشد.» (امالی صدوق/93) از امام صادق (ع) نیز نقل شده است: «هرکس در ماه رمضان، صدقهای بدهد خداوند هفتاد نوع، بلا را از او دور میکند.» (بحار/ 93/316)
حضرت علی (ع) از پیامبر خاتم (ص) نقل میفرماید: «هیچ مؤمنی نیست که ماه رمضان را، به حساب خدا، روزه بگیرد، مگر آن که خدای تبارک و تعالی، هفت خصلت را برای او لازم گرداند، هرچه حرام در پیکرش باشد محو و ذوب گرداند. به رحمت خدای عزوجل نزدیک میشود. (با روزه خویش) خطای پدرش حضرت آدم را میپوشاند. خداوند لحظات جان دادن را، برای او، آسان کند. از گرسنگی و تشنگی روز قیامت در امان است. خدای عزوجل از خوراکیهای لذیذ بهشتی او را نصیب دهد؛ و بالاخره خدای عزوجل، برائت و بیزاری از آتش دوزخ را به او عطا فرماید. (پرسش کننده در این حدیث مفصل، عالم یهودی بود) که عرض کرد راست گفتیای محمد.» (من لایحضر صدوق/2/74)
ماه نزول قرآن
اولین ویژگی و امتیاز ماه مبارک رمضان، نزول قرآن کریم بر قلب نازنین پیامبر خدا (ص) برای نجات و هدایت انسانها در این ماه پربرکت است چنانکه خدای سبحان میفرماید: «ماه رمضان، ماهی است که قرآن به عنوان راهنمایی مردم و نشانههای هدایت و فرق میان حق و باطل در آن، نازل شده است.» (بقره/185) در آیه دیگر میفرماید: «ما قرآن را در شب مبارک فرو فرستادیم.» (دخان/2)
شب قدر و تعیین سرنوشت
دومین ویژگی که باعث فضیلت ماه مبارک رمضان شده است، قرارگرفتن شب قدر و تعیین سرنوشت، در این ماه نورانی است. چنانکه در سوره قدر میخوانیم: «ما آن]قرآن [ را، در شب قدر، نازل کردیم؛ و تو، چه میدانی شب قدر چیست؟ شب قدر]در مقام و مرتبه [ از هزار ماه، بهتر و بالاتر است. ظاهراً مراد از قدر، تقدیر و تعیین و اندازه گیری است، خدای تعالی در آن شب، حوادث یکسال]از آن شب تا شب قدر سال آینده را تقدیر مینماید، زنگی و مرگ، رزق، سعادت و شقاوت و چیزهایی از این قبیل را مقدر میسازد. (تفسیر المیزان ذیل آیه)
میهمانی و ضیافت الهی
نزول قرآن، وقوع شب قدر، نزول ملائکه و روح، تقدیر سرنوشت و... هرکدام مائدههای آسمانی و غذاهای معنوی است و سبب شده ماه مبارک رمضان، به عنوان ماه ضیافت و میهمانی الهی، نامگذاری شود، لذا پیامبر اکرم (ص) در آستانه ماه مبارک رمضان، این گونه میفرماید: «ای مردم! ماه با برکت و رحمت و آمرزش، به شما روی آورده است، این ماه، نزد خدا بهترین ماه است و روزهایش، بهترین روزها و شب هایش، بهترین شب ها، و ساعاتش بهترین ساعات. دراین ماه، شما به میهمانی خدا، دعوت شده اید و در زمزه بهرهمندان از کرامت خداوند، قرارگرفته اید. دراین ماه نفسهای شما، تسبیح خداست، و خواب شما، عبادت است و اعمال شما، پذیرفته، و دعایتان به اجابت میرسد.» (المصباح کفعمی/ص 336)
آداب حضور در ضیافت الهی
در زندگی دنیا اگر روزی، انسان به میهمانی، دعوت شود، دعوت شدگان با توجه به مقام و موقعیت صاحب خانه و میزبان و با درنظر داشتن میهمانان دیگر، خود را برای شرکت در میهمانی، آماده میکنند، اگر صاحب خانه و میزبان، شخصیت معتبر اجتماعی داشته باشد، میهمانان با وقار، هیئت و هیبت خاصی، وارد مجلس شده و در طول جلسه و جریان میهمانی نیز باتوجه به شخصیت میزبان و بزرگان دیگری که در جلسه حضور دارند، در نشست و برخاست، غذا خوردن و صحبت کردن، دقت به خرج میدهند تا با حرکات اضافی، صحبتهای بی مورد و... باعث مضحکه دیگران قرار نگیرند.
پیامبر (ص) خطاب به جابر میفرماید: «ای جابر! در ماه رمضان، هر کسی، روز آن را روزه بدارد و جزئی از شبش را به عبادت بپردازد، و شکم و شرمگاه خویش را، پاک نگه دارد، و زبانش را حفظ کند، همان طوری که از این ماه، خارج میشود از گناهان خویش خارج میشود. جابر عرض کرد:ای رسول خدا! این حدیث، چه زیباست! رسول خدا فرمود: و رعایت شروط آن، چه سخت است!» (کافی/4/78)
امام سجاد (ع) در دعای خود، هنگام حلول ماه مبارک رمضان، این گونه مناجات میکند: «به وسیله روزه این ماه، یاریمان ده؛ تا اندام خود را، از معاصی تو، نگه داریم و آنها را به اعمالی واداریم که خشنودی تو را فراهم میآورد، تا با گوش هایمان، سخنان بیهوده نشنویم و با چشمانمان به دیدن چیزهای لهو نشتابیم و دستانمان را به سوی حرام، نگشاییم و با پاهایمان به سوی آنچه منع شده، ره نسپاریم و با شکم هایمان، جز آنچه را، تو حلال کرده ای، در خود جای ندهیم و زبان هایمان، جز به آنچه، تو خبر دادهای و بیان فرموده ای، گویا نشود، و رنج نکشیم، جز برای آنچه به پاداش تو، نزدیک میکند و به جا نیاوریم، مگر چیزی را که از کیفر تو، نگه میدارد.» (صحیفه سجادیه/دعای 44)
آنچه از مجموع احادیث و روایات به دست میآید، این است که انسان روزه دار برای بهرهمند شدن از غفران و رحمت خداوند و استفاده بهتر از ضیافت الهی، علاوه بر خودداری و امساک از خوردن و آشامیدن و دوری از اموری که روزه را باطل میکند، امور دیگری را نیز باید رعایت نماید، تا بتواند در زمره روزه داران واقعی قرار گیرد؛ چشم، گوش، زبان، دست و پا و سایر اعضای خود را از ارتکاب به گناه حفظ کند و در چارچوب موازین شرعی، از نعمتهای بزرگ خدا استفاده کند.